2 Ιουνίου 2023: «ΠΟΙΗΣΗ ΜΕ ΘΕΑ» στον «Σύλλογο των Αθηναίων»

Στις 2 Ιουνίου η Εθνική Εταιρεία των Ελλήνων Λογοτεχνών διοργάνωσε εκδήλωση στον «Σύλλογο των Αθηναίων» με τίτλο «ΠΟΙΗΣΗ ΜΕ ΘΕΑ».

Στην κατάμεστη αίθουσα του «Συλλόγου των Αθηναίων» απηύθυναν χαιρετισμό ο Κοσμήτορας Άγγελος Δ. Γέροντας, η Γενική Γραμματέας Σοφία Κ. Μωραΐτη και ο Πρόεδρος του «Συλλόγου των Αθηναίων», Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς. Η εκδήλωση συνεχίστηκε με την ανάγνωση ποιημάτων από ποιητές και ποιήτριες και την αναγόρευση του Ιταλού Καθηγητή Natale Antonio Rossi σε Επίτιμο Μέλος της Εθνικής Εταιρείας των Ελλήνων Λογοτεχνών. Η εκδήλωση ολοκληρώθηκε με κέρασμα και μικρή δεξίωση στο roof garden του «Συλλόγου των Αθηναίων».

Ακολουθεί η ομιλία του Άγγελου Δ. Γέροντα, Κοσμήτορος της Εθνικής Εταιρείας των Ελλήνων Λογοτεχνών με τίτλο: Ο ΕΡΩΤΑΣ ΣΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ: ΕΞΙΔΑΝΙΚΕΥΣΗ ΚΑΙ ΜΑΤΑΙΩΣΗ.

Ο ΕΡΩΤΑΣ ΣΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ: ΕΞΙΔΑΝΙΚΕΥΣΗ ΚΑΙ ΜΑΤΑΙΩΣΗ

ΑΓΓΕΛΟΣ Δ. ΓΕΡΟΝΤΑΣ

Κύριε Πρόεδρε του Συλλόγου των Αθηναίων, Κύριε Πρόεδρε της Εθνικής Εταιρείας των Ελλήνων Λογοτεχνών, Καθηγητά κύριε Natale Antonio Rossi, φίλες και φίλοι,

τις τελευταίες δεκαετίες δεν είναι λίγες οι μελέτες των Νευροεπιστημόνων, που προσπαθούν να διαπιστώσουν και να αναλύσουν την βιολογική (την νευροχημική αν θέλετε) βάση του έρωτα και όλων των συναισθηματικών του αποχρώσεων. Μερικά στοιχεία έχουν βρεθεί, όπως για παράδειγμα οι περιοχές του εγκεφάλου που ενεργοποιούνται (π.χ. μεταιχμιακό σύστημα) αλλά και οι νευροδιαβιβαστές (ντοπαμίνη) και οι ορμόνες που εκκρίνονται (αδρεναλίνη, ωκυτοκίνη, αντιδιουρητική ορμόνη) Όμως πολλά ερωτήματα μένουν ακόμα να απαντηθούν, όπως πχ Γιατί ερωτευόμαστε; Τι μας κάνει να ερωτευθούμε;

Αυτά βέβαια δεν απασχολούν τους ποιητές, που αφιερωμένοι στην συναισθηματική ανίχνευση του κόσμου, εδώ και αιώνες, αποτυπώνουν με λυρισμό και βάθος όλες τις πτυχές του έρωτα: την “τρέλα” που κατακλύζει τον εγκέφαλο των ερωτευμένων (αυτή που σήμερα οι νευροεπιστήμονες αναλύουν), την εξιδανίκευση του έρωτα, την ρομαντική του χροιά, το σαρκικό πάθος, την ζήλια και την κτητικότητα, την σταδιακή απομυθοποίηση, τον συμβιβασμό έως και την τελική ματαίωση.

Η βασίλισσα (Πάμπλο Νερούδα)

Σε ονόμασα βασίλισσα

Υπάρχουν ψηλότερες από σένα, ψηλότερες

Υπάρχουν αγνότερες από σένα, αγνότερες

Υπάρχουν ομορφότερες από σένα, ομορφότερες

Αλλά εσύ είσαι η βασίλισσα

Όταν περπατάς στο δρόμο

κανείς δεν σε αναγνωρίζει

κανένας δεν βλέπει το κρυστάλλινό σου στέμμα, κανένας δεν κοιτάζει

το από κόκκινο χρυσό χαλί

που πατάς καθώς περνάς,

το χαλί δεν υπάρχει.

Κι όταν εμφανίζεσαι

όλοι οι ποταμοί ακούγονται

στο κορμί μου, καμπάνες

σείουν τον ουρανό

κι ένας ύμνος γεμίζει τον κόσμο.

Μονάχα εσύ κι εγώ,

μονάχα εσύ κι εγώ, αγάπη μου,

τον ακούμε.

Και τώρα το ωραιότερο ποίημα όλων των εποχών, κατά τους Βρεττανούς, το “Σονέτο 18” του Ουίλιαμ Σαίξπηρ, το πιο γνωστό από τα 154 σονέτα του. Σε αυτό ο μέγας συγγραφέας αναδεικνύει την αθανασία που προσδίδει η τέχνη και η ποίηση στον έρωτα και το αντικείμενό του

Ουίλιαμ Σαίξπηρ “Σονέτο 18” (μτφ Διονύση Καψάλη)

Πώς να σε πω – καλοκαιριάτικο πρωί;

Έχεις πιο εύκρατη μορφή, πιο ερασμία

γνωρίζω ανέμους που κι ο Μάης φυλλορροεί,

τα καλοκαίρια έχουν πάντα προθεσμία.

Κάποτε καίει ο επουράνιος οφθαλμός

και της χροιάς του ο χρυσός συχνά θαμπώνει,

κάποιος μοιραίος του καιρού αναπαλμός

την ομορφιά της ομορφιάς απογυμνώνει.

Μα εσύ αιώνιο θα έχεις καλοκαίρι

κι η ομορφιά σου δεν θ΄απαλλοτριωθεί,

δεν θα επαίρεται ο Άδης πως σε ξέρει

καθώς θα γράφεσαι στου χρόνου την πληθύ.

Όσο ζουν άνθρωποι και βλέπουν θα γυρίζουν

σ’ αυτούς τους στίχους και ζωή θα σου χαρίζουν

Το σονέτο είναι ένα ποιητικό είδος που ακολουθεί μια σταθερή στιχουργική μορφή αποτελούμενη από 14 στίχους. Εμφανίστηκε αρχικά στην Ιταλία τον 14ο αιώνα από τον Πετράρχη και είχε ως θέμα του τον έρωτα. Ο Πετράρχης καθιέρωσε το αναγεννησιακό κλισέ της αιθέριας, ξανθής, αγνής καλλονής,, με την οποία ο ερωτευμένος ποιητής έχει εμμονή.

Στην εποχή της βασίλισσας Ελισάβετ κυκλοφορούν χιλιάδες σονέτα, κυρίως κατώτερης ποιότητας,, που αναπαράγουν κοινότοπα εγκώμια του έρωτα, με επιφανειακό μόνο στόχο την ομοιοκαταληξία.

Εξαιρούνται οι μεγάλοι του είδους Έντμουντ Σπένσερ, σερ Φίλιπ Σίντνεϊ και Ουίλλιαμ Σαίξπηρ, που καταφέρνουν να συνδυάσουν μ’ επιτυχία την ευφυϊα με την μουσικότητα των στίχων. Ιδιαίτερα ο Σαίξπηρ ανατρέπει τις συμβάσεις και τα πρότυπα και γίνεται αντι-πετραρχικός. Στα σονέτα του 1-126 το αντικείμενο του πόθου του είναι ένας νεαρός άνδρας, ενώ΄ στα 127-154 εμφανίζεται η μαύρη κυρία, η μελαχρινή, με την σύνθετη και ελκυστική προσωπικότητα. Στόχος του Σαίξπηρ είναι να δείξει ότι δεν υπάρχει συγκεκριμένη θεωρία ή ορισμός του τι είναι έρωτας ή ομορφιά.

Έχει το δέρμα ερωτική μνήμη ; Έχει η σάρκα μνήμη; Επί του θέματος μας απαντά ο μεγάλος Αλεξανδρινός με ποιητική σαφήνεια:

Επέστρεφε

Επέστρεφε συχνά και παίρνε με

αγαπημένη αίσθησις επέστρεφε και παίρνε με-

όταν ξυπνά του σώματος η μνήμη,

κ’ επιθυμία παλιά αναπερνά στο αίμα-

όταν τα χείλη και το δέρμα ενθυμούνται,

κ’ αισθάνονται τα χέρια σαν ν’ αγγίζουν πάλι.

Επέστρεφε συχνά και παίρνε με την νύχτα,

όταν τα χείλη και το δέρμα ενθυμούνται…

Κυρίες και κύριοι, σε λίγο θα ακούσουμε συναδέλφισσες και συναδέλφους, με φόντο αυτή την πανέμορφη και ιστορική Αθηναϊκή θέα, να απαγγέλουν ποιήματα από το έργο τους, με θεματικό άξονα: Ο έρωτας στην ποίηση: εξιδανίκευση και ματαίωση. Στόχος αυτής της θεματικής είναι η αποτύπωση της ποιητικής προσέγγισης σε όλο το φάσμα των συναισθημάτων που ο έρωτας προκαλεί , να γίνει δηλαδή μια σύνθεση της ερωτικής κατάστασης και όχι μια μονοχρωματική εξυμνητική προσέγγιση.

Εδώ θέλω να ευχαριστήσω τον φίλο, ποιητή, εικαστικό και μέλος του Δ.Σ Νίκο Κακκαδιάρη, γιατί η ανάγνωση της ποιητικής συλλογής του “Passion’s (ποιήματα και σχέδια)” που κυκλοφόρησε πριν περίπου 1,5 έτος, συνετέλεσε καθοριστικά στην έμπνευσή μου για τον τίτλο και την θεματική της αποψινής εκδήλωσης. Μέσα στο Passion’s ξετυλίγεται όλο το ρεπερτόριο των συναισθημάτων γύρω από τον έρωτα, σε κάθε σχεδόν ποίημα συναντάμε την αμφιθυμία του ποιητή-ήρωα, τις συνεχείς συγκρούσεις ανάμεσα σε αντίθετα συναισθήματα (αγάπη-μίσος, επιθετικότητα-τρυφερότητα, πόθος-απώθηση κ.ο.κ.), συγκρούσεις υπαγορευμένες από βασανιστικό πάθος. Τα αισθήματα του ήρωα του Passion’s οδηγούνται στα άκρα, καθώς χάνει τον έλεγχο του πραγματικού ώσπου να γυρίσει απ’ την κόλαση στη ζωή.

Και τελειώνω με ένα από αυτή την συλλογή, επιτομή των αρνητικών συναισθημάτων του τέλους ενός έρωτα

MNHMEIO ΛΙΘΟΒΟΛΙΣΜΟΥ

Με τα γυαλιά του ήλιου, στραμμένη σε μια παραλία

– αποστροφή στο κάλεσμα που δεν έχει γυρισμό.

Κλαίω τα χρόνια που έζησα δίπλα σου

τα χρόνια που πέρασαν

δίχως να σκίσεις τα μαύρα σου πέπλα

κι έμεινες να κοιτάζεις

τον ήλιο μιας άλλης γης

Είμαι αυτός που έγραψε σαράντα ποιήματα

για σένα

σε μισώ και σε αποζητώ.