Το Αθηναϊκό Μουσείο και η ιστορία του

1895: Ίδρυση Συλλόγου των Αθηναίων

Ο Σύλλογος των Αθηναίων ιδρύεται το 1895 από τον καθηγητή Ευάγγελο Μουστάκα και στο πρώτο Καταστατικό του δηλώνεται η επιθυμία ίδρυσης Μουσείου των Αθηνών.

1930: Η γέννηση του οράματος

Ο Σύλλογος των Αθηναίων μαζί με τους Αθηναίους του Τόπου μία ένωση νέων που γεννήθηκε στους κόλπους του οραματίζονται την ίδρυση Μουσείου για τη διαφύλαξη των Αθηναϊκών κειμηλίων και της ιστορίας της πόλεως.

1937: Η Έκθεση Αθηναϊκών Κειμηλίων

Με πρωτοβουλία του Δημητρίου Σκουζέ και του Λάμπρου Καλλιφρονά οργανώνεται η Έκθεση Αθηναϊκών Κειμηλίων κατόπιν έκκλησης στον Τύπο ώστε να ευαισθητοποιηθούν οι επίσημες αρχές και όσοι διέθεταν πάσης φύσεως τεκμήρια της αθηναϊκής ιστορίας.

1937: Αναγκαστικός Νόμος για την Ίδρυση Μουσείου των Νεώτερων Αθηνών

Η επιτυχία της Έκθεσης οδηγεί στην έκδοση Αναγκαστικού Νόμου για την ίδρυση Μουσείου των Νεώτερων Αθηνών στο Φετιχιέ Τζαμί. Τη διαμόρφωση του τεμένους σε μουσείο θα αναλάμβανε ο Φώτης Κόντογλου με ένα μνημειώδες εικαστικό σύνολο και ο αρχιτέκτονας Ανδρέας Πλουμιστός.

Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος & Κατοχή

Τα δύσκολα χρόνια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου και της Κατοχής δεν επιτρέπουν την υλοποίηση του οράματος της ίδρυσης Μουσείου και οι ενέργειες του Συλλόγου εστιάζονται στα συσσίτια, τις «σούπες» όπως ονομάζονταν και τη στήριξη του αθηναϊκού λαού μέσα από ομιλίες που οργανώνοντας στις εγκαταστάσεις του.

1952: Η επιστροφή των αντικειμένων

Τα κειμήλια που είχαν αποθηκευτεί στο Φετιχιέ Τζαμί επιστρέφουν δεκαπέντε χρόνια αργότερα στους ιδιοκτήτες τους.

1955: Η επαναφορά του ζητήματος

Στην πρώτη έκδοση του περιοδικού «Τα Αθηναϊκά» ο Κωνσταντίνος Τρίπος επί προεδρίας Δημητρίου Σκουζέ επαναφέρει την αναγκαιότητα της ίδρυσης Ιστορικού Μουσείου της πόλεως των Αθηνών  από το Σύλλογο των Αθηναίων.

1956: Τμήμα Ιστορικού Μουσείου

Δημιουργείται από το Σύλλογο των Αθηναίων «Τμήμα Ιστορικού Μουσείου» ώστε να κερδίσει την εμπιστοσύνη του κοινού και να συγκεντρώσει τεκμήρια της αθηναϊκής ιστορίας που «φυσικόν είναι ότι τα αντικείμενα ταύτα θα καταλήξουν μίαν ημέραν εις το Μουσείον, το προέχον όμως είναι να μη καταστρέφονται εκ της αδιαφορίας των κατόχων των». Πράγματι η δεκαετία του 1960 χαρακτηρίζεται από ένα κύμα δωρεών προς τον Σύλλογο των Αθηναίων.

Στρατιωτικό Καθεστώς

Επί στρατιωτικού καθεστώτος επιχειρείται αλλοίωση των αποφάσεων που είχαν ληφθεί και επιλέγεται το Τζαμί Τζισταράκη ώστε να στεγάσει Μικρό Μουσείο των Αθηνών της Τουρκοκρατίας (1969). Ο Σύλλογος αποδέχεται την πρόταση αλλά ουσιαστικά δεν προβαίνει σε περαιτέρω ενέργειες καθώς οι αποφάσεις απείχαν πολύ από το όραμα που υπηρετούσε επί τρεις δεκαετίες.

1970: Κέκροπος 10

Το 1970 επί προεδρίας Δημητρίου Σκουζέ αποφασίζεται η ανακατασκευή του κτηρίου στην οδό Κέκροπος 10, πρώην οικία Νικολάου Ζαχαρίτσα, που είχε περιέλθει στο Σύλλογο των Αθηναίων μετά από δωρεά της Ηλέκτρας Μαμούρη-Παπαδοπούλου.

1973: Δυσοίωνες προβλέψεις

Μετά το θάνατο του Δημητρίου Σκουζέ, ο Γενικός Γραμματέας και μετέπειτα Πρόεδρος του Συλλόγου, Δημήτριος Γέροντας επαναφέρει το ζήτημα στο περιοδικό «Τα Αθηναϊκά» τονίζοντας «η Αρχαιολογική Υπηρεσία έχει απαλλοτριώσει εις την περιοχήν των Παλαιών Αθηνών δεκάδας παλαιών οικημάτων, τα οποία, παραμένοντα αχρησιμοποίητα, ημέραν με την ημέραν καταρρέουν. Διατί δεν επισκευάζει το Κράτος ένα εξ αυτών, του οποίου την χρήσιν να παραδώσει εις τον Δήμον Αθηναίων και τον «Σύλλογον των Αθηναίων» διά να δημιουργήσουν το περισπούδαστον αυτό Μουσείον της πόλεως; Ελπίζομεν ότι συντόμως θα δοθεί μία λύσις, πριν είναι αργά και πριν τα διάφορα κειμήλια καταστραφούν εις χείρας των ιδιωτών».

Οι δεκαετίες της λήθης

Οι δυσοίωνες προβλέψεις του Δημ. Γέροντα βγαίνουν αληθινές. Μετά τον θάνατο των οραματιστών του εγχειρήματος το ζήτημα της ίδρυσης του Μουσείου πέφτει σε ύπνωση επί πέντε περίπου δεκαετίες.

2019: Δωρεά της Συλλογής Σκουζέ

Το 2019 φεύγει από τη ζωή ο Μιλτιάδης Σκουζές-Πετρίδης, εγγονός του Δημητρίου Σκουζέ και γιος της Λίζας Σκουζέ και του Κωνσταντίνου Πετρίδη. Γνωρίζοντας την επιθυμία της συζύγου του αλλά και το όραμα του Δημητρίου, ο Κωνσταντίνος Πετρίδης, μαθηματικός και επιχειρηματίας αποφάσισε να δωρίσει το σύνολο της περιουσίας της Αθηναϊκής οικογένειας Σκουζέ στον Σύλλογο των Αθηναίων.

2022: Το Αθηναϊκό Μουσείο – Μόνιμη Συλλογή Σκουζέ-Πετρίδη

Η διοίκηση λαμβάνοντας υπόψη το μέγεθος της δωρεάς, το γεγονός ότι στην οικία των Σκουζέδων σώζονταν πολλά από τα εκθέματα του 1937 καθώς και τα τεκμήρια που σώζονταν αναξιοποίητα στους κόλπους του Συλλόγου αποφάσισε την ίδρυση του Μουσείου. Η έκκληση που απευθύνθηκε προς τα μέλη του Συλλόγου, όπως είχε συμβεί και το 1937, απέδωσε περισσότερα από τα αναμενόμενα. Υπήρξε αθρόα ανταπόκριση και δεκάδες σπουδαίες δωρεές κατατέθηκαν από μέλη και μη, με αποτέλεσμα να υπερπολλαπλασιαστούν οι θησαυροί του. Το Διοικητικό Συμβούλιο, με εισήγηση του Προέδρου Ελευθέριου Γ. Σκιαδά , αποφάσισε την ίδρυση του «Αθηναϊκού Μουσείου – Μόνιμη Συλλογή Σκουζέ Πετρίδη» και ακολούθησε η έγκριση από την Γενική Συνέλευση. Τα εγκαίνια του Μουσείου έλαβαν χώρα στις 2 Νοεμβρίου 2022.