Στο εθνικό ξύπνημα του ελληνικού λαού, θα πρέπει ν’ αναζητήσουμε και τα βαθύτερα αίτια του ξεσηκωμού του 1770, που είναι γνωστός στην ιστορία με το όνομα: Επανάσταση του Ορλώφ.
Η Αθήνα δεν έλαβε μέρος φανερά στην επανάσταση, όπως άλλες περιοχές της Ελλάδος. Έπαθε όμως την περίοδο εκείνη μεγάλες συφορές από τους Τούρκους. Κάθε νύχτα μάζευαν στην Ακρόπολη όλους τους Αθηναίους που μπορούσαν να φέρουν όπλα και τους άφηναν το πρωί. Πατριώτες Αθηναίοι δολοφονήθηκαν, άλλοι κρεμάστηκαν και ο πασάς του Ευρίπου, με διάφορες προφάσεις, κατέβαινε τακτικά με στρατό στην Αθήνα. Και οι κάτοικοι, για να απαλλαγούν από την παρουσία του επίσημου αυτού λήσταρχου, πλήρωναν μεγάλα λύτρα.
Δεινοπαθήματα Αθηναίων.
Για ατυχία των Αθηναίων, ο αρματωλός Μητρομάρας καταλαμβάνει τη Σαλαμίνα και υψώνει τη ρωσική σημαία. Αρκετοί Αθηναίοι, ιδίως νέοι, καταφεύουν εκεί για να πολεμήσουν «υπέρ του ξανθού γένους» που θα ελευθέρωνε την Ελλάδα. Οι Προεστώτες των Αθηναίων έσπευσαν να αποκηρύξουν το Μητρομάρα και τους συμπατριώτες τους που πήγαν με αυτόν. Και το Πατριαρχείο εξαναγκάζεται από τους Τούρκους να αφορίσει τους Έλληνες που πήραν τα όπλα κατά του σουλτάνου. Το ίδιο έκανε το Πατριαρχείο και στους προηγούμενους Ρωσοτουρκικούς πολέμους. Το ίδιο θα κάνει και στην Επανάσταση του 1821, μολονότι ο Πατριάρχης Γρηγόριος Ε΄ ήταν από τους Φιλικούς. Οι Τούρκοι θα τον κρεμάσουν, παρά τους αφορισμούς του. Και στην Επανάσταση του Ορλώφ, ούτε ο αφορισμός του Πατριαρχείου, ούτε η αποκήρυξη των Αθηναίων Προεστώτων, ικανοποίησε και καθησύχασε τους Τούρκους. Εξακολούθησαν να θεωρούν υπεύθυνους τους Αθηναίους για τις λεηλασίες που έκαναν τα παλικάρια του Μητρομάρα, οι Λεμπέσηδες, όπως τους έλεγαν οι Τούρκοι. Όταν, μάλιστα, μερικοί Λεμπέσηδες έξω από την Αθήνα έπιασαν ένα Τούρκο εισπράκτορα και του πήραν τα χρήματα, απειλήθηκε σφαγή όλων των Αθηναίων Χριστιανών. Και οι Προεστώτες με παρακλήσεις έπεισαν το Μητρομάρα να γυρίσει τα χρήματα για να σωθούν.
Απειλούνται με σφαγή.
Αλλά ο μεγαλύτερος κίνδυνος που πέρασαν οι Αθηναίοι στα Ορλωφικά ήταν από τον πασά του Ευρίπου, όταν έπεισε το Διβάνι να του επιτρέψει να «καθαρίσει» την Αθήνα από τους απίστους. Και η Πύλη του έδωκε την άδεια να στείλει 500 «ατάκτους» Τουρκαλβανούς με τον Τζατάλ αγά, για να εκτελέσουν την απόφαση που πήραν. «Ευτυχώς» γράφει ο Θ. Φιλαδελφεύς «λαβών εγκαίρως γνώσιν της απανθρώπου διαταγής ο του Μαλικιανέ Αθηνών εκμισθωτής Ισμαήλ αγάς, και αναμετρήσας μετά φρίκης την εκ της απειλουμένης σφαγής προσγενησομένην εις αυτόν ζημίαν, κατώρθωσε να εκδοθεί Δευτέρα διαταγή αναιρετική της πρώτης, ο δε πεζοδρόμος ο κομίζων ταύτην επρόφθασε τον Τζατάλ Αλή αγάν εις το χωρίον της Αττικής Μενίδι και επέδωκεν αυτήν εγκαίρως. Η διαταγή ήτο ρητή. Όθεν ηναγκάσθει να παραιτηθεί των αιμοβόρων αυτού σχεδίων, μη εννοών όμως να απέλθει με χείρας κενάς, εισήλθεν εις την πόλιν και συλλαβών τους προεστώτας, απήγαγεν εις την εικτρήν ζητών λύτρα ογδοήκοντα πουγγεία (40 χιλιάδες γρόσια), τα οποία εβιάσθησαν να καταβάλωσιν … Αφού δε εν διαστήματι είκοσιν ημερών διέπραξεν όσας ηθυνήθει ωμότητας, απήλθε τέλος πάντων αφήσας τριακοσίους εκ της ακολουθίας του προς φυλακήν δήθεν της χώρας». Τους «μπασιμπουζούκους» αυτούς αναγκάστηκαν να τους τρέφουν οι Αθηναίοι. Και δεν μπόρεσαν να απαλλαγούν από αυτούς, παρά όταν άρχισαν καυγάδες και αιματηρές συμπλοκές με τους Τούρκους της Αθήνας.
Επιδρομές Τουρκαλβανών.
Μεγάλες λεηλασίες έπαθε η Αττική και η Αθήνα και από τους Τουρκαλβανούς, που είχε εξαπολύσει ο σουλτάνος εναντίον των Ελλήνων της Πελοποννήσου, μετά την Επανάσταση του Ορλώφ. Οι Αλβανοί, κάπου 150.000, αφού καταπνίξανε την επανάσταση με πρωτοφανείς ωμότητες κατά του άμαχου πληθυσμού, στο τέλος επαναστάτησαν εναντίον του σουλτάνου. Εννιά χρόνια εξακολούθησαν τις λεηλασίες και τη σφαγή των κατοίκων εντελώς ασύδοτοι. Το 1774 ο Χασάν πασάς έφθασε στην Πελοπόννησο με ισχυρές δυνάμεις και μπόρεσε να εξοντώσει πολλούς Τουρκαλβανούς και να αναγκάσει τους υπόλοιπους να φύγουν από τον Ισθμό στη Στερεά Ελλάδα. Περνώντας από την Αττική διαπράξαν όσα μπόρεσαν περισσότερα.
Αλλά τα δεινοπαθήματα των Αθηναίων δεν σταμάτησαν με το τέλος του Ρωσοτουρκικού πολέμου και την εξόντωση των αλβανικών ορδών που είχε εξοπλίσει η Τουρκία. Εξακολούθησαν με τους βοεβόδες που τους έστελναν για να ληστεύουν και να κατατυραννούν τους Ραγιάδες. Ένας από αυτούς, ο Χατζή Χαλήλ αγάς, έχει αποθανατίσει το όνομά του με τα αποτρόπαια μέσα που χρησιμοποιούσε για βασανιστήρια. Σ’ έναν κατωφερικό τοίχο είχε τοποθετήσει μυτερά τσιγκέλια. Και ρίχναν γυμνούς τους καταδίκους από το επάνω μέρος του τοίχου, ώστε κατρακυλώντας και με το βάρος τους να πιάνωνται στα τσιγκέλια, που μπαίναν στις σάρκες τους. Και τους άφηναν εκεί, ώσπου να πεθάνουν. Συνήθως τα τέρατα αυτά, που στέλναν για βοεβόδες, δεν πολυκαιρούσαν στην Αθήνα. Μαζί με τους Έλληνες διαμαρτύρονταν στην Πόλη και οι Αθηναίοι Τούρκοι και στο τέλος τους αντικαθιστούσαν. Δεν έγινε όμως το ίδιο και με τον περιβόητο Βοεβόαδα Χασεκή, που επί είκοσι χρόνια τυράννησε τους Αθηναίους.
