Στις εκλογές της 1 Νοεμβρίου ο Βενιζέλος έχασε, μολονότι είχε πάρει περισσότερες ψήφους στο σύνολο.
Αλλά ήταν τέτοιο το εκλογικό σύστημα με το «σφαιρίδιο», κατά βάση πλειοψηφικό, που μπορούσε να δώσει την πλειοψηφία των βουλευτικών εδρών και με λιγότερους ψήφους στο γενικό σύνολο. Το Βενιζέλο καταψήφισαν οι Τούρκοι της Μακεδονίας και της Θράκης, οι Ισραηλίτες της Θεσσαλονίκης και οι Βούλγαροι της Μακεδονίας. Εκείνο όμως που είχε συντελέσει περισσότερο στην αποτυχία του Βενιζέλου, ήταν το σύνθημα που έριξαν οι αντίπαλοί τους στις εκλογές: «πόλεμος ή ειρήνη;». Κατηγορούσαν το Βενιζέλο για τη συνέχιση του πολέμου στη Μικρά Ασία και υπόσχονταν την ειρήνη. Το σύνθημα έπιασε. Ο ελληνικός λαός είχε κουραστεί πολεμώντας από το 1912, οκτώ χρόνια συνέχεια. Κατά περίεργη, εντούτοις, ιδιοτροπία της Μοίρας, ο «φιλοπόλεμος» Βενιζέλος είχε θυσιάσει τη Μικρασιατική εκστρατεία από τη 2 Μαΐου 1919, που ο ελληνικός στρατός αποβιβάστηκε στη Σμύρνη, ως την 1 Δεκεμβρίου 1920 και σε όλες τις επιχειρήσεις που έγιναν για την κατάληψη της Προύσας, συνολικά: 66 αξιωματικούς και 1.140 οπλίτες. Οι «φιλειρηνικοί» αντίπαλοί του, με την εκστρατεία προς την Άγκυρα (1921) και την υποχώρηση του 1922, θυσίασαν 1.342 αξιωματικούς και 39.687 οπλίτες. Εκτός από τις δεκάδες χιλιάδες του άμαχου πληθυσμού που χάθηκαν στην καταστροφή του 1922.
Η «Δεκαεξακέφαλος».
Η «Ηνωμένη Αντιπολίτευσις», που είχε κερδίσει τις εκλογές του 1920, περιελάμβανε 16 συνεργαζομενους αρχηγούς κομμάτων, με πραγματικό αρχηγό το βασιλιά Κωνσταντίνο. Γι’ αυτό και τον ξανάφεραν στο θρόνο, μολονότι οι συμμμαχικές κυβερνήσεις: Γαλλίας, Αγγλίας και Ιταλίας, με δύο διακοινώσεις τους, της 20 και 25 Νοεμβρίου 1920, έκαναν γνωστή την αντίθεσή τους. Οι δύο διακοινώσεις των νικητών του πολέμου ήταν βαρυσήμαντες σε περιεχόμενο και δριμύτατες σε χαρακτηρισμούς για τον Κωνσταντίνο. Με τις διακοινώσεις τους δήλωναν: ότι θα διακόπταν κάθε βοήθεια προς την Ελλάδα και θα έπαυαν να την θεωρούν για σύμμαχο, σε περίπτωση επανόδου του Κωνσταντίνου. Παρά ταύτα, οι Αντιβενιζελικοί όχι μόνο ξανάφεραν τον Κωνσταντίνο, αλλά παρουσίασαν συνυπεύθυνο και τον ελληνικό λαό, με το δημοψήφισμα που έκαναν για την επαναφορά.
Τα «δημοψηφίσματα».
Από τότε καθιερώθηκαν στην Ελλάδα τα δημοψηφίσματα σε περιόδους πολιτικών ανωμαλιών. Το ποσοστό της επιτυχίας που παρουσιάζουν συνήθως και που φθάνει κάποτε και τα 90% πιστοποιεί τη «γνησιότητά» τους. Στο δημοψήφισμα του 1920 ο βασιλιάς Κωνσταντίνος είχε πάρει τα 92% των ψήφων!! … Αλλά και τα επόμενα δημοψηφίσματα δεν υστέρησαν σε υψηλά ποσοστά επιτυχίας. Είναι μάλιστα χαρακτηριστικό ότι ο «ελληνικός λαός» είχε «ψηφίσει», μέσα σε πέντε χρόνια και με καταπληκτική πάντοτε πλειοψηφία, το 1920 υπέρ της βασιλείας, το 1924 υπέρ της δημοκρατίας και το 1926 υπέρ της δικτατορίας (Παγκάλου). Δύσκολα θα μπορούσε κανένας να βγάλει πολιτικά συμπεράσματα από τα αποτελέσματα των δημοψηφισμάτων.
Επάνοδος Κωνσταντίνου.
Ο αντιβενιζελικός αθηναϊκός λαός υποδέχτηκε με παραλήρημα το βασιλιά Κωνσταντίνο. Επί ημέρες πυροβολούσε από τον ενθουσιασμό του. Είχαν κατέβει και οι χωρικοί της Αττικής με νταούλια και ζουρνάδες και συμπλήρωναν το πανδαιμόνιο. Αν αυτοί που πυροβολούσαν στην Αθήνα, για να γιορτάσουν τα «επινίκεια» της 1 Νοεμβρίου και την επάνοδο του «Κώτσου», πήγαιναν να ρίξουν τις τουφεκιές τους στη Μικρά Ασία, διαφορετική θα ήταν η έκβαση του πολέμου. Οι Αντιβενιζελικοί έλεγαν τότε τον Κωνσταντίνο «Κώτσο» και «κουμπάρο», γιατί βάφτιζε τα παιδιά των πολυτέκνων πολεμιστών.
Η Μικρασιατική καταστροφή.
Μετά τις εκλογές του 1920 ο Βενιζέλος έφυγε από την Ελλάδα και έμεινε στο εξωτερικό. Πρότεινε όμως δύο φορές, στις αντιβενιζελικές κυβερνήσεις που τον διαδέχτηκαν, να συνεργαστεί μαζί τους αντιπροσωπεύοντας την Ελλάδα στο εξωτερικό. Η πρώτη πρόταση έγινε τον Ιανουάριο 1921 στον τότε πρωθυπουργό Δημ. Ράλλη, ο οποίος και συμφώνησε. Δεν την δέχτηκε ο Δ. Γούναρης, που είχε την πλειοψηφία στη Βουλή, και ο Ράλλης παραιτήθηκε από πρωθυπουργός (21 Ιανουαρίου 1921). Η δεύτερη πρόταση από το Βενιζέλο έγινε στις αρχές του 1922, αλλά και πάλι δεν έγινε δεκτή. Τον Αύγουστο του 1922 η επίθεση του στρατού του Μ. Κεμάλ, που τον είχαν εξοπλίσει οι Γάλλοι, έθεσε τέρμα στην εκστρατεία της Μικράς Ασίας και οδήγησε σε μια από τις μεγαλύτερες συφορές του Ελληνισμού.
Η Επανάστασις του 1922.
Μετά τη Μικρασιατική καταστροφή οι στρατιωτικές και ναυτικές δυνάμεις, που είχαν συγκεντρωθεί στη Χίο και στη Μυτιλήνη, επαναστάτησαν εναντίον του Κωνσταντινικού καθεστώτος. Επαναστατική επιτροπή σχηματίστηκε από το συνταγματάρχη Στηλ. Γονατά, το συνταγματάρχη Νικόλ. Πλαστήρα και τον αντιπλοίαρχο Δημ. Φωκά. Στις 13 Σεπτεμβρίου 1922 στρατιωτικό αεροπλάνο έριχνε προκηρύξεις των επαναστατών στην Αθήνα. Με την προκήρυξη ζητούσαν την παραίτηση του Κωνσταντίνου υπέρ του διαδόχου Γεωργίου, τη διάλυση της Εθνοσυνελεύσεως του 1920, το σχηματισμό «αχρόου κυβερνήσεως» και την άμεσο ενίσχυση του θρακικού μετώπου. Συγχρόνως επαναστατικές μονάδες του στρατού και ο στόλος έφθαναν στο Λαύριο.
Παραίτηση και θάνατος του Κωνσταντίνου.
Στις 14 Σεπτεμβρίου ο βασιλιάς Κωνσταντίνος παραιτήθηκε και την επομένη οι επαναστατικές δυνάμεις μπαίναν στην Αθήνα. Μερικοί θερμόαιμοι Βασιλικοί προσπάθησαν να συγκεντρώσουν τους παλιούς Επιστράτους, ιδιαίτερα των χωριών της Αττικής, για να αναμετρηθούν με τους επαναστάστες. «Για τον κουμπάρο» απαντούσαν οι χωρικοί «όλοι θα τρέξουμε να πολεμήσουμε. Αλλά τώρα έχουμε … τρύγο. Μόλις τρυγήσουμε θα έρθουμε!». Και ο βασιλιάς Κωνσταντίνος εγκαταλείπει για δεύτερη φορά την Ελλάδα, χωρίς να πέσει ούτε μια ντουφεκιά, όπως και στα 1917. Ύστερ’ από τρεις μήνες πέθανε εξόριστος στο Παλέρμο της Ιταλίας (29 Δεκεμβρίου 1922). Η μητέρα του βασίλισσα Όλγα πέθανε το 1926 και η βασίλισσα Σοφία το 1932. Οι νεκροί και των τριών τοποθετήθηκαν στην κρύπτη της Ρωσικής εκκλησίας της Φλωρεντίας, από όπου μεταφέρθηκαν στην Ελλάδα (1936) και τάφηκαν στο βασιλικό κτήμα του Τατοΐου.
Καταδίκη των πολιτικών.
Η Επανάσταση που επικράτησε συνέλαβε και φυλάκισε μερικούς πολιτικούς και στρατιωτικούς, που τους θεώρησε υπεύθυνους της καταστροφής. Την 15 Σεπτεμβρίου δημοσιεύθηκε «απόφασις της Επαναστάσεως» που όριζε ότι: «Οι συλληφθέντες ως ένοχοι των επελθουσών συμφορών, θα παραμείνουν εν ταις φυλακαίς εν προφυλακίσει μέχρις ότου η μέλλουσα Συνέλευσις αποφασίση περί του τρόπου της ταχυτέρας δίκης των». Παρά την αρχική απόφαση, τελικά επικράτησαν τα ακραία στοιχεία και παρέπεμψαν τους υπεύθυνους της καταστροφής να δικαστούν από έκτακτο στρατοδικείο. Η δίκη άρχισε την 31 Οκτωβρίου και κράτησε ως τις 14 Νοεμβρίου. Από τους οκτώ κατηγορουμένους οι έξι καταδικάστηκαν «παμψηφεί» σε θάνατο. Οι δύο σε ισόβια δεσμά. Οι καταδικασθένες «εξετελέσθησαν» το πρωί της 15 Νοεμβρίου, παρά την αντίδραση των Συμμάχων και ιδιαίτερα της Αγγλίας, που ανακάλεσε και τον πρέσβυ της μετά τις εκτελέσεις. Ο τουφεκισμός έγινε στη θέση Γουδί. Στο ίδιο μέρος που είχε ξεκινήσει η Επανάσταση του 1909.
