Αυτό το «Πανεπιστήμιο των Αθηνών, το διαμάντι του Ελληνικού κόσμου και το τελευταίο προπύργιο του αρχαίου Ελληνισμού», κατά την έκφραση του Γερμανού ιστορικού G. F. Herzberg, θα κρατήσει ολόκληρο τον 4ο αιώνα σε ακμή την Αθήνα.
Γύρω από αυτό θα στρέφεται η ζωή της. Οι χιλιάδες των ξένων, φοιτητών και τουριστών, θα την ενισχύουν στον οικονομικό τομέα και θα ανεβάζουν το βιοτικό και πολιτιστικό επίπεδο των γηγενών Αθηναίων. Η Αθήνα θα εισπράττει τα χρήματα όλων αυτών των ξένων και θα τους πουλάει σοφία, πολλές φορές μάλιστα ακριβοπληρωμένη.
Οι νεωτερισμοί του Μ. Κωνσταντίνου, η ανεξιθρησκεία που καθιέρωσε και η οικονομική ενίσχυση των αθηναϊκών σχολών, ήταν οι αποφασιστικοί παράγοντες για την πρόοδο που σημειώθηκε τότε, στην πόλη που φεύγει… Χριστιανοί και εθνικοί, ζούσαν και σπούδαζαν αρμονικά στα σχολεία της. Η μεγάλη πλειοψηφία των Αθηναίων διατηρούσε ακόμη την εθνική θρησκεία. Σ’ αυτό συντελούσαν τα αρχαία μνημεία, που στόλιζαν την πόλη και κρατούσαν την παράδοση και οι πνευματικοί θησαυροί των κλασικών χρόνων, που αποτελούσαν τα κύρια μαθήματα στις αθηναϊκές σχολές. Όταν η Αθήνα, με τα βίαια χτυπήματα του Θεοδοσίου Β΄ και του Ιουστινιανού, θα γίνει χριστιανική, θα αφανιστεί μαζί με τον αρχαίο κόσμο. Το κλείσιμο των φιλοσοφικών της σχολών από τον Ιουστινιανό θα είναι η χαριστική βολή…
Από το τέλος του 4ου αιώνα το λυκόφως θα αρχίσει να σκεπάζει την περίδοξη Πολιτεία, ενώ στις ακτές του Βοσπόρου θα ανατέλλει η νέα Πρωτεύουσα του Ελληνισμού.
