Τα τελευταία τέσσερα χρόνια του μεσοπολέμου καλύπτει η Δικτατορία της 4ης Αυγούστου. Οφείλει το όνομά της στην ημερομηνία: 4 Αυγούστου 1936, που ο Γεώργιος Β’ με τον πρωθυπουργό του Ιω. Μεταξά καταργήσαν το κοινοβούλιο και τους ελεύθερους θεσμούς της χώρας και επιβάλαν την προσωπική τους δικτατορία.
Η αγγλική πολιτική.
Στην παλινόρθωση του Γεωργίου Β΄ είχε βοηθήσει και η αγγλική πολιτική. Βλέποντας το δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο να έρχεται, ζήτησε να εξασφαλίσει την Ελλάδα με το μέρος της. Την Αγγλία την ενδιαφέραν ιδιαίτερα τα νησιά και ο ελληνικός χώρος, όπως φάνηκε και από τα εμπιστευτικά αρχεία του Φόρεϊν Όφφις, που δημοσιεύτηκαν τελευταία. Από τον πρώτο Παγκόσμιο πόλεμο το μεγάλο στήριγμα των Δυτικών Δημοκρατιών στην Ελλάδα ήταν το Κόμμα των Φιλελευθέρων με τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Μετά το κίνημα του 1935 είχαν επικρατήσει τα παλαιότερα γερμανόφιλα στοιχεία του πολιτικού και στρατιωτικού κόσμου και η επιρροή των Δυτικών Δυνάμεων στην Ελλάδα άρχισε να εξασθενίζει. Σ’ αυτό συντελούσε και η πρόοδος που σημείωνε η Γερμανία με το ολοκληρωτικό καθεστώς του Χίτλερ.
Με τα δεδομένα αυτά η αγγλική πολιτική βοήθησε την επάνοδο στο θρόνο του Γεωργίου Β΄, που στο διάστημα της εξορίας του έμενε στην Αγγλία, με την οποία τον συνδέσαν και αισθηματικοί δεσμοί. Η αγγλική πολιτική επιθυμούσε να ξαναγυρίσει και ο Βενιζέλος στο πολιτικό προσκήνιο. Ο συνδυασμός Γεωργίου Β΄ – Βενιζέλου ήταν μία εγγύηση για τη Μεγάλη Βρετανία και επί πλέον θα γεφύρωνε και το χάσμα μεταξύ Βενιζελικών και Αντιβενιζελικών, που είχε διευρυνθεί επικίνδυνα μετά την απόπειρα κατά του Βενιζέλου και το κίνημα του 1935. Ο Γεώργιος Β΄ κατεβαίνοντας στην Ελλάδα πέρασε από το Παρίσι και είδε το Βενιζέλο. Έγινε και κάποια συνεννόηση. Ο Γεώργιος να δώσει αμνηστεία και το Κόμμα των Φιλελευθέρων ν’ αναγνωρίσει το βασιλικό πολίτευμα.
Ο «βασιλικός στρατός».
Ο Γεώργιος, όταν γύρισε στην Ελλάδα, έδωκε αμνηστεία. Στους στρατιωτικούς όμως μόνο χάρη. Και δεν ξανάφερε στο στρατό ούτε έναν, από όσους είχαν απομακρυνθεί με το κίνημα του 1935. Είχε την έμμονη ιδέα ότι η επαναφορά των δημοκρατικών αξιωματικών θα του εκλόνιζε το θρόνο και ζήτησε να φτιάξει στρατό «βασιλικό». Σ’ αυτό συμπίπταν και τα συμφέροντα των στελεχών που είχαν μείνει. Με την επανφορά των «αποτάκτων» θα έχαναν τις θέσεις και την αρχαιότητα που είχαν κερδίσει μετά το κίνημα. Σε αυτή τη σιωπηρή συμφωνία θα στηριχθεί και η δικατορία που θα επιβάλουν σε λίγο ο Γεώργιος Β΄ με το Μεταξά. Τη δημιουργία «βασιλικού στρατού» θα την επιχειρήσουν και οι διάδοχοι του Γεωργίου Β΄. Και θα αποκαλούν στους λόγους τους τον εθνικό στρατό της Ελλάδος «ο στρατός μου». Αργότερα θα υποστούν, τόσο ο Γεώργιος Β΄ όσο και οι διάδοχοί του, μεγάλη έκπληξη και απογοήτευση από το «στρατό τους» …
Η δικτατορία.
Στην έμμονη αυτή ιδέα του Γεωργίου θα πρέπει να αναζητήσουμε και τα βαθύτερα αίτια της δικτατορίας της 4ης Αυγούστου. Όταν τα δύο κόμματα, των Φιλελευθέρων και του Ιω. Θεοτόκη, συμφώνησαν στη λύση του «αποτακτικού», οι αρχηγοί τους παρουσιάστηκαν και το αναφέραν στο Γεώργιο Β΄. Τα δύο κόμματα διαθέταν απόλυτη πλειοψηφία στη Βουλή. Ο Βασιλιάς «συνεχάρη» τους αρχηγούς για τη συμφωνία τους. Αντί όμως να τους δώσει την εντολή για το σχηματισμό κυβερνήσεως, κήρυξε τη Δικτατορία της 4ης Αυγούστου. Ο Μεταξάς από χρόνια περίμενε την ευκαιρία. Στην Αγγλία ο εξόριστος Γεώργιος Β΄ είχε αλλάξει προσανατολισμό στην εξωτερική πολιτική, δεν είχε όμως μεταβάλει και την καϊζερική του νοοτροπία. Στην επιβολή της δικτατορίας βοήθησε και ο θάνατος του Ελευθ. Βενιζέλου. Πραγματικός αρχηγός της δικτατορίας ήταν ο Γεώργιος Β΄. Αυτό τουλάχιστο προκύπτει από το εμπιστευτικό αρχείο του Φόρεϊν Όφφις και το Ημερολόγιο του Ιω. Μεταξά.
Πρόφαση της δικτατορίας ήταν ο «κομμουνιστικός κίνδυνος», ενώ ο κομμουνισμός είχε πάρει στις εκλογές του 1936, με αναλογικό σύστημα, μόνο τα 5,6%. Ο «κομμουνιστικός κίνδυνος» θα είναι το νέο σύνθημα της Δεξιάς και στα μεταπολεμικά χρόνια. Ως το 1935 ο Αντιβενιζελισμός είχε άλλα συνθήματα.
Μετά το κίνημα του 1935 ο αντιβενιζελικός τύπος θα αποκαλεί «Βενιζελοκομμουνιστάς», όλους τους οπαδούς του Κόμματος των Φιλελευθέρων. Και από τότε η Δεξιά θα ονομάζει «κομμουνιστή» ή «συνοδοιπόρο» κάθε αντίθετό της. Πραγματικό κίνδυνο η Ελλάς πέρασε από τον κομμουνισμό μόνο στην απελευθέρωσή της (1944), που το κράτος ήταν άοπλο και ο κομμουνισμός πάνοπλος με το στρατό του ΕΑΜ – ΕΛΑΣ. Άξιο ιδιαίτερης προσοχής είναι, ότι ο κομμουνισμός βρέθηκε πανίσχυρος μετά τη Δικτατορία της 4ης Αυγούστου, που είχε γίνει για να τον εξουδετερώσει. Αυτό παρατηρείται με όλες τις δικατορίες της Δεξιάς. Ανοίγουν το δρόμο στη δικτατορία της Αριστεράς. Ο κομμουνισμός δε βλάστησε στην πατρίδα του Μαρξ και του Ένγκελς, αλλά στην απολυταρχική Ρωσία.
Η δικτατορία Γεωργίου Β΄ – Μεταξά στηρίχτηκε, κυρίως, στον αντιβενιζελικό κόσμο. Ιδιαίτερη θέση πήραν οι γερμανόφιλοι του πρώτου Παγκοσμίου πολέμου, που τώρα θα παριστάνουν τους αγγλόφιλους, μια που η δημοκρατική Αγγλία υποστηρίζει το φασιστικό καθεστώς της Ελλάδος. Τα πολιτικά κόμματα διαλύθηκαν, οι αρχηγοί τους εξορίστηκαν σε διάφορα μέρη της Ελλάδος, μαζί με εκατοντάδες δημοκρατικούς πολίτες. Ένας μάλιστα από τους δημοκρατικούς αρχηγούς, ο πρώην πρωθυπουργός Ανδρέας Μιχαλακόπουλος, πέθανε από τις κακουχίες της εξορίας. Αυστηρή λογοκρισία είχε επιβληθεί σε κάθε έντυπο και το αστυνομικό κράτος κυριαρχούσε παντού, με χαφιέδες, συλλήψεις χωρίς δικαστική απόφαση και εξορίες. Η νεολαία της Ελλάδος είχε οργανωθεί κατά το φασιστικό πρότυπο. Γενικά, το καθεστώς της 4ης Αυγούστου ήταν μια απομίμηση του ιταλικού φασισμού και του γερμανικού ναζισμού. Το τέλος της δικτατορίας της 4ης Αυγούστου ήταν απότομο όπως και των άλλων δικτατοριών στην Ελλάδα.
